Varis Nedir, Neden Olur?

Varis hastalığı toplumda sıklıkla görülmektedir. Bu yazımda varis hastalığının ne olduğundan ve neden olduğundan detaylı olarak bahsedeceğim. Varisin neden oluştuğunun bilinmesi, var olan varislerin ilerlemesi ve yeni varis oluşumlarının engellenmesi açısından önemlidir.

Varis Nedir?

Varis toplardamarlarda kirli kanın birikmesi ve buna bağlı olarak artan basınç nedeniyle oluşan bir damar genişlemesi hastalığıdır. Kirli kanın damarda birikmesi damar yapısının bozulmasına ve belirgin, kıvrımlı bir hal almasına neden olur. Bu damarlar kısa vadede estetik kaygı ve ağrı, uzun vadede ise kanama ve bacak yaraları gibi şikâyetlere neden olabilmektedir.

Varis tedavi edilmedikçe ilerleme eğiliminde olan bir hastalıktır. Tedavi edilmeyen veya tedavisi geciktirilen varislerde dolaşım durma noktasına gelir ve bu durum geçmesi zor yaralar oluşmasına neden olarak hastanın yaşam kalitesini düşürür.

Varis hastalığı temel olarak 3 gruba ayrılarak incelenmektedir. Bunlar kılcal damarlar, orta boy ve büyük boy varislerdir.
Kılcal damarlar çok ince damarlardır. Bu damarlarda oluşan sorunlar genellikle hastalık olarak değil estetik bir sorun olarak nitelendirilir. Özellikle yüz bölgesinde görülen kılcal damar genişlemeleri hastalarda estetik kaygıya neden olur.
Kılcal damar genişlemeleri zamanla büyük boy varislere dönüşmez ancak örümcek ağı gibi bir görüntüye neden olacak şekilde yayılabilir.
Orta ve büyük boy varisler ana toplardamarlarda meydana gelir. Tedavi edilmedikçe ilerler.

Varis Neden Olur?

Vücudumuzda atardamar ve toplardamar olmak üzere 2 ana damar grubu bulunur. Bunlardan atardamarlar temiz kanın kullanılmak üzere vücuda dağıtılmasından sorumludur. Toplardamarlar ise kullanılan kanın temizlenmek üzere kalbe taşınmasından sorumludur.

Toplardamarlar üzerinde aşağıdaki görselde görüldüğü gibi kanın kalbe taşınırken geriye kaçmasını engelleyen valf yani kapakçıklar bulunmaktadır. Bu kapakçıklar sayesinde ayaklar ve bacaklar gibi kalbe uzak bölgelerden kan taşınırken geriye kaçmaz. Ancak bazı bireylerde bu kapakçıklar bozulur ve görevini yerine getiremez hale gelir. Bu durum kanın kalbe taşınırken damarda birikmesine ve zamanla damar şeklinin bozularak kıvrımlı ve belirgin bir hal almasına neden olur.

En sık görülen varis nedenleri şunlardır;

• Uzun süre sabit kalınması

Varis en sık bacaklarda görülür. Bunun nedeni ise kanın bacaklardan kalbe taşınırken yer çekimine aksi yönde hareket etmesidir. Bu durum damar içi kapakçık sistemine baskı uygulanmasına neden olur. Buna ek olarak uzun süre ayakta kalınması ve uzun süre oturulması baskıyı arttırır ve kapakçıkların bozulmasını tetikler.
Toplumda uzun süre ayakta kalmanın varise neden olduğu yaygın şekilde bilinir. Ancak unutulmamalıdır ki uzun süre sabit kalarak oturmak da ayakta kalmak kadar varise neden olabilmektedir.

• Genetik Yatkınlık

Varis hastalığı, ailesinde varis hikayesi olanlarda daha sık görülmektedir. Yapılan araştırmalara göre varis sorunu yaşayan bireylerin birçoğunun ailesinde de varis hastalığı olduğu tespit edilmiş, hem annesinde hem babasında varis olan bireylerde ise daha da yüksek oranda varis oluştuğu görülmüştür.

• Aşırı Kilolu Olmak

Fazla kilo problemi olan bireylerde bacaklara uygulanan baskı ve basınç çok daha fazladır. Bu nedenle varis görülme riski de ideal kiloya sahip bireylere göre çok daha yüksektir. Aşırı kiloya ek olarak hareketsiz bir yaşam stili de dolaşımı olumsuz etkileyerek varis riskini arttırmaktadır.

• İleri Yaş

Yaşın ilerlemesi ile birlikte tüm organlar gibi damarlar ve damar kapakçıklarında da deformasyonlar oluşur. Bu nedenle ileri yaşta varis hastalığının görülme sıklığı da artar. Ortalama olarak 50 yaş üzerinde her 2 kadında birinde varis bulguları görülmektedir. Bazı hastalarda hafif, bazı hastalarda ise ileri düzeyde olabilmektedir.

• Gebelik

Gebelik döneminde varis hastalığı sıklıkla görülmektedir. Bunun nedeni ise gebelikle birlikte değişen hormonlar ve bebeğin karın içinde oluşturduğu basınç artışıdır. Yapılan araştırmalarda hamilelerin %40’ında varis görüldüğünü tespit etmiştir.

Gebelik döneminde oluşan varis ve kılcal damar genişlemeleri her zaman kalıcı olmamaktadır. Bir kısmı gebelik sonrasında kendiliğinden geçmektedir. Bu nedenle tedavi planlanması için gebelik ve emzirme döneminin bitişi beklenmelidir.

REFERANSLAR

1. Campbell, B. (2006). Varicose veins and their management. Bmj, 333(7562), 287-292.
2. Shadrina, A. S., Sharapov, S. Z., Shashkova, T. I., & Tsepilov, Y. A. (2019). Varicose veins of lower extremities: Insights from the first large-scale genetic study. PLoS genetics, 15(4), e1008110.
3. Marsden, G., Perry, M., Kelley, K., & Davies, A. H. (2013). Diagnosis and management of varicose veins in the legs: summary of NICE guidance. Bmj, 347.